تقیه از نگاه مفسّران و فقیهان فریقین

تقیه یکی از فنون راهبردی انسان در مبارزه‌ها و زندگی اجتماعی وی در طول تاریخ بوده است. در متون دینی از جمله در قرآن‌، روایات و سیره دربارة تقیه، مباحث فراوانی نقل گردیده و ماهیت‌، اقسام‌، ملاک مشروعیت و راه‌کارهای آن بررسی شده است. از آن رو که در تاریخ اسلام، شیعیان همواره با حکومت‌های جائر، که به نام اسلام بر مسلمانان حکومت می‌کرده‌اند، درگیر بوده و به ناچار، بیش از سایر فرقه‌های اسلامی از تقیه استفاده کرده‌اند، چنین تصور شده که تقیه اعتقادی ویژة شیعیان بوده و برخی از نویسندگان آگاهانه یا ناآگاهانه از آن به عنوان وسیله‌ای برای کوبیدن تشیع استفاده کرده‌اند گویا تقیه ملاکی در قرآن‌، حدیث و سیرة پیشوایان دینی ندارد. در این مقاله، سعی شده است تبیین گردد که تقیه از حیث ماهیت‌، اقسام و ملاک مشروعیت و راه‌کارهایش یکی از موضوعات اتفاقی در بین همة فرقه‌های اسلامی است، و در این زمینه، هیچ اختلافی بین آنان وجود ندارد. ضرورت استفاده از تقیه برای یک فرقه دلیل نمی‌شود که آن را از اعتقادات خاص آن فرقه دانسته، آنان را سرزنش کنیم. اگر جای سرزنش هم باشد در مورد کسانی است که با روش‌های ظالمانة خود موجب کاربست تقیه شده‌اند.